Синтаксис · Академия Корана

Синтаксисҡа инеш курс

Ғәрәп телендә ‎النَّحْوُ‎ һүҙе «юл, ниәт» мәғәнәһен аңлата. Ни өсөн был һүҙ менән грамматиканы өйрәнеүсе предметты атай башлағандар һорауына аныҡ яуап юҡ, әммә йыш киләһе ҡараш әйтелә.

Ғәрәп теленә Һуңғы Үәхи теле булыу бәхете төшкәндән, һәм яңы Ислам дине Ғәрәп ярымутрауынан тыш башҡа ерҙәрҙә киң таралғандан һуң, ғәрәп телен системалаштырыу мәсьәләһе тыуған. Бер яҡтан, был ғәрәп булмаған мосолман халыҡтарының ғәрәп телен өйрәнергә теләүе, икенсе яҡтан, ғәрәптәр үҙҙәре, башҡа исламлашҡан ерҙәрҙә йәшәгән халыҡтар менән ҡушылып, тыуған телдәренең әҙәбилеген юғалта һәм күп һүҙҙәрҙе һәм хәрәкәттәрҙе боҙоп әйтә башлауҙарына бәйле. Телмәр хаталары Ҡөрьәнде уҡығанда ла ебәрелә башлай (билдәле булыуынса, тәүге Ҡөрьән яҙмалары хәрәкәттәрһеҙ яҙылған булған).

Был факт ғалимдарҙы телде һаҡлап алып ҡалыу мәсьәләһе тураһында уйланырға мәжбүр иткән, һәм, Әбүл-әсәд Әд-Дүәлий исемле, уларҙың береһе, беренсе грамматика ҡағиҙәләрен яҙған һәм уларҙы ғәҙел хәлиф Ғәли ибн Әбү Талибҡа күрһәткән. Ғалим хеҙмәте менән танышҡас, Ғәли (‎رَضِىَ‎ ‎اللَّهُ‎ ‎عَنْهُ‎) ҡысҡырып ебәргән: ‎مَا‎ ‎أحْسَنَ‎ ‎هَذَا‎ ‎النَّحْوَ‎! («Ниәтең ниндәй яҡшы!»). Шулай итеп, ғилемде ошо исем менән атау фекере килеп сыҡҡан.

Инеш. Синтаксис ((النَّحْوُ))

Синтаксисҡа инеш темаһын нығытыу

Һүҙ төркөмөндәре ((أَنْوَاعُ الْكَلِمَةِ))

Һүҙ төркөмөндәре темаһын нығытыу

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге - I өлөш((تَعْرِيفُ الاِسْمِ وَتَنْكِيرُهُ))

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге - II өлөш( (تَعْرِيفُ الاِسْمِ وَتَنْكِيرُهُ) )

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге темаһын нығытыу

Исем заты( (التَّذْكِيرُ وَالتَّأْنِيثُ) )

Исем заты темаһын нығытыу

Исемдең килеш менән үҙгәреүе( (إِعْرَابُ الأَسْمَاءِ))

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше темаһын нығытыу

§ 1. Һүҙ төркөмдәре(‎أَنْوَاعُ‎ ‎الكَلِمَةِ‎)

Ғәрәп телендә өс һүҙ төркөмө бар: исем, ҡылым һәм киҫәксә. Был һүҙ төркөмдәрен асыҡлар өсөн, уларҙың билдәләрен белер кәрәк...

Һүҙ төркөмөндәре ((أَنْوَاعُ الْكَلِمَةِ))

Һүҙ төркөмөндәре темаһын нығытыу

§ 2. Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге(‎تَعْرِيفُ‎ ‎الاِسْمِ‎ ‎وَتَنْكِيرُهُ‎)

Башҡа телдәрҙәге һымаҡ уҡ, ғәрәп телендә исемдең ике торошо бар: билдәлек һәм билдәһеҙлек...

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге - I өлөш((تَعْرِيفُ الاِسْمِ وَتَنْكِيرُهُ))

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге - II өлөш( (تَعْرِيفُ الاِسْمِ وَتَنْكِيرُهُ) )

Исемдең билдәлеге һәм билдәһеҙлеге темаһын нығытыу

§ 3. Исем заты(‎التَّذْكِيرُ‎ ‎وَالتَّأْنِيثُ‎)

Башҡа телдәрҙәге кеүек үк, исемдең ғәрәп телендә лә заттары бар...

Исем заты( (التَّذْكِيرُ وَالتَّأْنِيثُ) )

Исем заты темаһын нығытыу

§ 4. Исемдең килеш менән үҙгәреүе(‎إِعْرَابُ‎ ‎الأَسْمَاءِ‎)

Алты килеше булған рус теленән айырмалы, ғәрәп телендә барыһы өс кенә килеш бар...

Исемдең килеш менән үҙгәреүе( (إِعْرَابُ الأَسْمَاءِ))

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше темаһын нығытыу

§ 5. Төшөм килеш бәйлектәре ((‎حُرُوفُ‎ ‎اَلْجَرِّ‎))

Был лекцияла һеҙ ғәрәп теле төшөм килешенең бар бәйлектәре менән танышырһығыҙ

Төшөм килеш бәйлеге - مِنْ "из" (русса әйткәндә)

إِلّى "к, в, на", عَنْ "о, об; от", عَلَى "на" (русса әйткәндә) төшөм килеш бәйлектәре

Төшөм килеш бәйлектәре. 2 өлөш(حُرُوفُ اَلْجَرِّ)

Төшөм килеш бәйлектәре - فِي "в", بِـ "өсөн, урынына"

Төшөм килеш бәйлектәре. 3 өлөш(حُرُوفُ اَلْجَرِّ)

Төшөм килеш бәйлектәре темаһын нығытыу

كَـ "һымаҡ", حَتَّى "тиклем", لِـ "өсөн" төшөм килеш бәйлектәре

مَعَ "менән",مُنْذُ/مُذْ "менән", تَـ/بِـ/وَ "ант итәм" төшөм килеш бәйлектәре

Төшөм килеш бәйлектәре. 5 өлөш(حُرُوفُ اَلْجَرِّ)

رُبَّ "йыш", حَاشَا/عَدَا/خَلَا "башҡа" төшөм килеш бәйлектәре

Төшөм килеш бәйлектәре. 6 өлөш(حُرُوفُ اَلْجَرِّ)

Төшөм килеш бәйлектәренең башҡа мәғәнәлере( (اَلْمَعَانِي الْأُخْرَى لِحُرُوفُ اَلْجَرِّ) )

Төшөм килеш бәйлектәре темаһын нығытыу - II өлөш

§ 6. Күсмә һәм күселмәҫ ҡылымдар ((‎اَلْأَفْعَالُ‎ ‎الْمُتَعَدِّيَةُ‎ ‎وَاللاَّزِمَةُ‎))

Күсмә ҡылымды күсемһеҙенән айыра белеү һеҙгә тура өҫтәлеш, төшөм килеш бәйлектәре ҡылымдар янында һ. б. һүҙ төркөмдәрен дөрөҫ ҡулланырға ярҙам итер.

Күсмә һәм күселмәҫ ҡылымдар((اَلْأَفْعَالُ الْمُتَعَدِّيَةُ وَاللاَّزِمَةُ))

Күсмә һәм күсемһеҙ ҡылымдар темаһын нығытыу

§ 7. Идофә ((‎اَلْإِضَـافَـةُ‎))

Ғәрәп телендә йыш ҡына идофә - ике йәки унан артыҡ исемдәрҙең һүҙбәйләнеше осрай

Идофә ((اَلْإِضَـافَـةُ))

Идофә темаһын нығытыу

§ 8. Мөрәжәғәт((‎النِّدَاءُ‎))

Өндәш һүҙ, шулай уҡ саҡырыу, ул - телдең, улар ярҙамында беҙ һөйләшеүсенең иғтибарын йүнәлтеүсе, шундай өлөштәре...

Өндәш һүҙ (1 өлөш)((النِّدَاءُ) )

Өндәш һүҙ (2 өлөш)((النِّدَاءُ))

Өндәш һүҙ темаһын нығытыу

§ 9. Исемле һөйләм ((‎الجُمْلةُ‎ ‎الاِسْمِيَّةُ‎))

Ғәрәп телендә исемле һөйләм тип исемдән башланған һөйләм атала...

Исемле һөйләм ((الجُمْلةُ الاِسْمِيَّةُ))

Исемле һөйләм темаһын нығытыу

§ 10. Ҡылымлы һөйләм ((‎الجُمْلَةُ‎ ‎الفِعْلِيَّةُ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ ...

Ҡылымлы һөйләм ((الجُمْلَةُ الفِعْلِيَّةُ))

Ҡылымлы һөйләм темаһын нығытыу(الجُمْلَةُ الفِعْلِيَّةُ)

§ 11. ‎إِنَّ‎ бәйлеге һәм уның «һылыуҙары»((‎إِنَّ‎ ‎وَأَخَوَاتُهَا‎))

Был лекцияларҙа һеҙ белерһегеҙ ...

إِنَّ бәйлеге һәм уның «һылыуҙары». إِنَّ бәйлеге "ысынында, бит"

إِنَّ бәйлеге һәм уның «һылыуҙары». إِنَّ "..., что" (русса әйткәндә), كَأَنَّ "әйтерһең дә, тойола", لَكِنَّ "әммә, ләкин" бәйлектәре

إِنَّ бәйлеге һәм уның «һылыуҙары». لَيْتَ "эй, әгәр ҙә... !", لَعَلَّ "мөмкин, ихтимал" бәйлектәре

إنّ бәйлеге һәм уның «һылыуҙары» темаһын нығытыу(إِنَّ وَأَخَوَاتُهَا)

§ 12. Ике килешле үҙгәреү исемдәре ((‎الأَسْمَاءُ‎ ‎المَمْنُوعَةُ‎ ‎مِنَ‎ ‎الصَّرْفِ‎))

Был лекцияларҙа һеҙ белерһегеҙ ...

Ике килешле үҙгәреү исемдәре (1 өлөш)((الأَسْمَاءُ المَمْنُوعَةُ مِنَ الصَّرْفِ))

Ике килешле үҙгәреү исемдәре (2 өлөш)((الأَسْمَاءُ المَمْنُوعَةُ مِنَ الصَّرْفِ))

Ике килешле үҙгәреү исемдәре (3 өлөш)((الأَسْمَاءُ المَمْنُوعَةُ مِنَ الصَّرْفِ))

Ике килешле үҙгәреү исемдәре (4 өлөш)((الأَسْمَاءُ المَمْنُوعَةُ مِنَ الصَّرْفِ))

Закрепление темы: Имена двухпадежного склонения

§ 13. Ҡылымдар мәғәнәһен йөрөтеүсе һүҙҙәр ((‎أَسْمَاءُ‎ ‎الأَفْعَالِ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ ...

Ҡылымдар мәғәнәһен йөрөтеүсе һүҙҙәр ((أَسْمَاءُ الأَفْعَالِ))

Закрепление темы: Слова, носящие смысл глаголов (أَسْمَاءُ الأَفْعَالِ)

§ 14. Йәшерен килеш менән үҙгәреш((‎الإِعْرَابُ‎ ‎التَّقْدِيرِىُّ‎))

Был лекцияларҙа һеҙ белерһегеҙ ...

Йәшерен килеш менән үҙгәреш. (1 өлөш)((الإِعْرَابُ التَّقْدِيرِىُّ))

Йәшерен килеш менән үҙгәреш (2 өлөш)((الإِعْرَابُ التَّقْدِيرِىُّ))

Закрепление темы: Скрытое склонение

§ 15. Рәүеш хәле ((‎الحَالُ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ ...

Рәүеш хәле ((الحَالُ))

Закрепление темы: Обстоятельство образа действия (الحَالُ)

§ 16. Шарт һөйкәлеше бәйлектәре((‎حُرُوفُ‎ ‎الْجَزْمِ‎))

Был лекцияла һеҙ танышырһығыҙ ...

Шарт һөйкәлеше бәйлектәре((حُرُوفُ الْجَزْمِ))

Закрепление темы: Предлоги условного наклонения (حُرُوفُ الْجَزْمِ)

§ 17. Урын-ваҡыт хәле((‎الْمَفْعُولُ‎ ‎فِيهِ‎))

Был лекцияла һеҙ аңларға өйрәнерһегеҙ ...

Урын-ваҡыт хәле((الْمَفْعُولُ فِيهِ))

Закрепление темы: Обстоятельство места и времени действия (الْمَفْعُولُ فِيهِ)

§ 18. Һорау һөйләм((‎الْحُرُوفُ‎ ‎الإسْتِفْهَامِيَّةُ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ ...

Һорау һөйләм((الْحُرُوفُ الإسْتِفْهَامِيَّةُ))

Закрепление темы: Вопросительное предложение (الْحُرُوفُ الإسْتِفْهَامِيَّةُ)

§ 19. Абсолют мәсдәр((‎الْمَصْدَرُ‎ ‎الْمُطْلَقُ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ ...

Абсолют мәсдәр((الْمَصْدَرُ الْمُطْلَقُ))

Закрепление темы: Абсолютный масдар

§ 20. ‎كَانَ‎ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары»((‎كَانَ‎ ‎وَأَخَوَاتُهَا‎))

Был лекцияларҙа һеҙ белерһегеҙ күп ҡыҙыҡлы нимәләрҙе ...

كَانَ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 1 өлөш((كَانَ وَأَخَوَاتُهَا))

كَانَ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 2 өлөш((كَانَ وَأَخَوَاتُهَا))

كَانَ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 3 өлөш((كَانَ وَأَخَوَاتُهَا))

Закрепление темы: Глагол كَانَ и его «сёстры».

§ 21. Теләк һөйкәлеше бәйлектәре((‎حُرُوفُ‎ ‎النَّصْبِ‎))

Был лекцияларҙа һеҙ теләк һөйкәлеше бәйлектәре менән танышырһығыҙ ...

Теләк һөйкәлеше бәйлектәре. 1 өлөш((حُرُوفُ النَّصْبِ))

Теләк һөйкәлеше бәйлектәре. 2 өлөш((حُرُوفُ النَّصْبِ))

Закрепление темы: Предлоги сослагательного наклонения. (حُرُوفُ النَّصْبِ)

§ 22. Маҡтау һәм шелтә белдереү өсөн ‎نِعْمَ‎ һәм ‎بِئْسَ‎ ҡылымдары((‎فِعْلاَ‎ ‎نِعْمَ‎ ‎وَبِئْسَ‎ ‎لِلْمَدْحِ‎ ‎وَالذَّمِّ‎))

Бел лекцияла һеҙ дөрөҫ маҡтарға һәм шелтәләргә өйрәнерһегеҙ ...

Маҡтау һәм шелтә белдереү өсөн نِعْمَ һәм بِئْسَ ҡылымдары((فِعْلاَ نِعْمَ وَبِئْسَ لِلْمَدْحِ وَالذَّمِّ))

Закрепление темы: Глаголы نِعْمَ и بِئْسَ для выражения похвалы и порицания (فِعْلاَ نِعْمَ وَبِئْسَ لِلْمَدْحِ وَالذَّمِّ)

§ 23. Теркәүестәр((‎حُرُوفُ‎ ‎الْعَطْفِ‎))

Был лекцияла һеҙ бар теркәүестәр менән танышырһығыҙ ...

Теркәүестәр((حُرُوفُ الْعَطْفِ))

Теркәүестәр. 2 өлөш((حُرُوفُ الْعَطْفِ))

Закрепление темы: Союзы (حُرُوفُ الْعَطْفِ)

§ 24. Ғәжәпләнеүҙе сағылдырыу ҡылымдары( (‎فِعْلاَ‎ ‎التَّعَجُّبِ‎))

Был лекцияла һеҙ белерһегеҙ күп ҡыҙыҡлы нимәләрҙе ...

Ғәжәпләнеүҙе сағылдырыу ҡылымдары((فِعْلاَ التَّعَجُّبِ))

Закрепление темы: Глаголы для выражения удивления (فِعْلاَ التَّعَجُّبِ)

§ 25. Сәбәп йәки маҡсат хәле((‎الْمَفْعُولُ‎ ‎لِأَجْلِهِ‎))

Был лекцияла һеҙ хәлдәр тураһында барыһын да белерһегеҙ ...

Сәбәп йәки маҡсат хәле((الْمَفْعُولُ لِأَجْلِهِ))

Закрепление темы: Обстоятельство причины или цели (الْمَفْعُولُ لِأَجْلِهِ)

§ 26. «Юлдаш» исем((‎الْمَفْعُولُ‎ ‎مَعَهُ‎))

Был лекцияла һеҙ элек белмәгәнде белерһегеҙ ...

«Юлдаш» исем((الْمَفْعُولُ مَعَهُ))

Закрепление темы: «Сопутствующее» имя (الْمَفْعُولُ مَعَهُ)

§ 27. Айырмалары булған һөйләм((‎اَلْإِسْتِثْنَاءُ‎))

Бел лекцияла һеҙ айырмалар тураһында белерһегеҙ ...

Айырмалары булған һөйләмдәр((اَلاِسْـتِـثْـنَـاءُ))

Айырмалары булған һөйләм. 2 өлөш((اَلاِسْـتِـثْـنَـاءُ))

Закрепление темы: Предложение, содержащее исключение (اَلاِسْـتِـثْـنَـاءُ)

§ 28. ‎ظَنَّ‎ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары».(‎ظَنَّ‎ ‎وَأَخَوَاتُهَا‎)

Был лекцияларҙа һеҙ ‎ظَنَّ‎ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары» менән танышырһығыҙ

§ 28. ظَنَّ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 1 өлөш(ظَنَّ وَأَخَوَاتُهَا)

§ 28. ظَنَّ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 2 өлөш(ظَنَّ وَأَخَوَاتُهَا)

Закрепление темы: Глагол ظَنَّ и его «сёстры»

§ 29. Ике ҡылымды ҡыҫҡартыусы һүҙҙәр(‎أدَاوَاتُ‎ ‎الجَزْمِ‎ ‎لِلْفِعْلَيْنِ‎)

Был лекцияларҙа һеҙ ике ҡылымды ҡыҫҡартыусы һүҙҙәр менән танышырһығыҙ

Ике ҡылымды ҡыҫҡартыусы һүҙҙәр. 1 өлөш(أدَاوَاتُ الجَزْمِ لِلْفِعْلَيْنِ)

Ике ҡылымды ҡыҫҡартыусы һүҙҙәр. 2 өлөш(أدَاوَاتُ الجَزْمِ لِلْفِعْلَيْنِ)

Ике ҡылымды ҡыҫҡартыусы һүҙҙәр. 3 өлөш(أدَاوَاتُ الجَزْمِ لِلْفِعْلَيْنِ)

Закрепление темы: Слова, усекающие два глаголаأدَاوَاتُ الجَزْمِ لِلْفِعْلَيْنِ

§ 30. Аныҡлаусы исем(‎التَّمْيِيزُ‎)

Был лекцияла һеҙ аныҡлаусы исем менән танышырһығыҙ

Аныҡлаусы исем(التَّمْيِيزُ)

Закрепление темы: Конкретизирующее имя التَّمْيِيزُ

§ 31. Көсәйеү(‎التَّأكِيدُ‎)

Был лекцияла һеҙ көсәйеү менән танышырһығыҙ

Көсәйеү. 1 өлөш(التَّأكِيدُ)

Көсәйеү. 2 өлөш(التَّأكِيدُ)

Закрепление темы: Усилениеالتَّأكِيدُ

§ 32. ‎لا‎ дөйөм («ырыу») инҡар итеү бәйлеге(‎لا‎ ‎النَّافِيَةُ‎ ‎للجِنْسِ‎)

Был лекцияла һеҙ ‎لا‎ дөйөм («ырыу») инҡар итеү бәйлеге менән танышырһығыҙ

لا дөйөм («ырыу») инҡар итеү бәйлеге(لا النَّافِيَةُ للجِنْسِ)

Закрепление темы: Предлог لا общего («родового») отрицанияلا النَّافِيَةُ للجِنْسِ

§ 33. Килеш менән үҙгәреүсе һәм үҙгәрмәүсе һүҙҙәр(‎الأَسمَاءُ‎ ‎المُعْرَبَةُ‎ ‎وَالمَبْنِيَّةُ‎)

Был лекцияла һеҙ килеш менән үҙгәреүсе һәм үҙгәрмәүсе һүҙҙәр менән танышырһығыҙ

Килеш менән үҙгәреүсе һәм үҙгәрмәүсе һүҙҙәр (الأَسمَاءُ المُعْرَبَةُ وَالمَبْنِيَّةُ)

Закрепление темы: Склоняемые и несклоняемые словаالأَسمَاءُ المُعْرَبَةُ وَالمَبْنِيَّةُ

§ 34. ‎كَادَ‎ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары»(‎كَادَ‎ ‎وَأَخَوَاتُهَا‎)

Был лекцияларҙа һеҙ ‎كَادَ‎ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары» менән танышырһығыҙ

كَادَ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 1 өлөш(كَادَ وَأَخَوَاتُهَا)

كَادَ ҡылымы һәм уның «һылыуҙары». 2 өлөш(كَادَ وَأَخَوَاتُهَا)

Закрепление темы: Глагол كَادَ и его «сёстры»

§ 35. ‎مَا‎ инҡарлау хиджәз һөйләше киҫәксәһе(‎مَا‎ ‎الحِجَازِيَّةُ‎)

Был лекцияла һеҙ ‎مَا‎ инҡарлау хиджәз һөйләше киҫәксәһе тураһында белерһегеҙ

مَا инҡарлау хиджәз һөйләше киҫәксәһе(مَا الحِجَازِيَّةُ)

Закрепление темы: Частица отрицания مَا в хиджазском наречии

§ 36. Рәт һандары(‎أَسْمَاءُ‎ ‎العَدَدِ‎ ‎الأَصْلِيَّة‎)

Был лекцияларҙа һеҙ төп (иҫәп) һандар менән танышырһығыҙ

Рәт һандары. 1 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ الأَصْلِيَّة)

Рәт һандары. 2 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ الأَصْلِيَّة)

Рәт һандары. 3 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ الأَصْلِيَّة)

Рәт һандары. 4 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ الأَصْلِيَّة)

Закрепление темы: Количественные числительные.

§ 37. Рәт һандары(‎أَسْمَاءُ‎ ‎العَدَدِ‎ ‎التَّرْتِيبِيَّةُ‎)

Был лекцияларҙа һеҙ рәт һандары менән танышырһығыҙ

Рәт һандары. 1 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ التَّرْتِيبِيَّةُ)

Рәт һандары. 2 өлөш(أَسْمَاءُ العَدَدِ التَّرْتِيبِيَّةُ)

Закрепление темы: Порядковые числительные.